رابطه برخی از صفات مرفولوژیکی در اوایل دوره رشد با عملکرد نهایی سه ژنوتیپ چغندرقند در شرایط شیب رطوبتی متفاوت

این مطالعه به‌منظور بررسی‌ رابطة برخی از صفات مرفولوژیکی اوایل دوره رشد سه ژنوتیپ چغندرقند با عملکرد نهایی در شرایط رطوبتی متفاوت طی سال‌های 82-1380 در دو منطقه کرج و مشهد انجام شد. سه ژنوتیپ چغندرقند (BPکرج، P-29 7219 و 7112) و سه سطح آبیاری (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در قالب آزمایش اسپلیت بلوک با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از مرحلة استقرار گیاه، شیب تنش رطوبتی در دو نیمه راست و چپ لوله اصلی سیستم آبیاری بارانی تک‌شاخه‌ای در طول دوره رشد اعمال شد. طی فصل رشد، وضعیت رطوبتی خاک با استفاده از دستگاه ترایم و میزان آب دریافت شده در هر تیمار، با استفاده از ظروف جمع‌آوری آب در وسط هر کرت اندازه‌گیری شد. خصوصیات مرفولوژیکی مانند وزن خشک اندام هوایی (برگ و دمبرگ)، وزن خشک ریشه ذخیره‌ای، وزن خشک کل و نسبت وزن خشک اندام هوایی به وزن خشک ریشه ذخیره‌ای در سه مرحله رشد شامل مرحله توسعه، میانی و رسیدن و عملکرد ریشه و خصوصیات کیفی آن در برداشت نهایی، تعیین شد. متوسط آب مصرفی در شرایط بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید به‌ترتیب 814، 635 و 363 میلی‌متر بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی طی فصل رشد، عملکرد ریشه را از 51 تن در هکتار در حالت بدون تنش به میزان 24 درصد در تنش ملایم و 57 درصد در تیمار تنش شدید کاهش داد. میانگین عملکرد شکر سفید نیز از 73/6 تن در هکتار در تیمار بدون تنش به ترتیب به میزان 26 و 59 درصد در اثر تنش ملایم و شدید کاهش یافت. عملکردهای ریشه و شکر سفید ژنوتیپ‌های مورد بررسی در سطوح مختلف تنش خشکی تفاوت‌هایی نشان داد. لذا نتیجه‌گیری شد که برای ارزیابی عکس‌العمل ژنوتیپ‌های مختلف نسبت به تنش خشکی، شدت تنش خشکی بسیار مهم است. نتایج محاسبه ضرایب همبستگی صفات مرفولوژیکی اندازه‌گیری شده طی فصل رشد در شرایط متفاوت تنش رطوبتی با عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید ژنوتیپ‌های مورد بررسی نشان داد که در اوایل فصل رشد (حدود 40 تا 60 روز بعـداز اولیـن آبیاری)، تعداد برگ همبستـگی مثبت و معنی‌دار (r = 0.91,  P< 0.01) و وزن ویژه برگ همبستگی منفی و معنی‌دار (r = -0.90, P< 0.01) با عملکرد نهایی شکر سفید دارند. هم‌چنیـن طول و قطر ریشه ذخیـره‌ای در اوایل فصـل رشـد، همبستگی مثبت و معنی‌دار (r = 0.86, P< 0.01) با عملکرد نهایی شکر سفید داشت. نسبت وزن خشک اندام هوایی به وزن خشک ریشه ذخیره‌ای در اوایل فصل رشـد همبستگی منفی (r = -0.83, P < 0.01) با عملکرد نهایی شکر سفید داشت. با توجه به نتایج حاصل می‌توان استنباط کرد که امکان استفاده از این صفات مرفولوژیکی در مراحل اولیه رشد جهت پیش‌بینی و برآورد عملکرد نهائی ژنوتیپ‌های چغندرقند در شرایط متفاوت تنش خشکی مداوم وجود دارد. با وجود این، انجام تحقیقات تکمیلی با استفاده از مواد ژنتیکی بیش‌تر برای حصول نتایج قطعی ضروری است.